Treinreizigers krijgen de komende twee jaar te maken met uitgevallen treinen. Na 2023, als veel mensen ziek worden door corona, zal ProRail, de beheerder van de spoorinfrastructuur, niet genoeg verkeersleiders hebben om al het treinverkeer in goede banen te leiden.
In een brief aan de Tweede Kamer stelt staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat, CDA) dat met veel zieken en werknemers die op vakantie zijn, “de situatie in de zomers van 2022 en 2023 kwetsbaar blijft.”
Alleen de meest essentiële diensten worden verstrekt.
Kwetsbaar betekent dat er zo weinig treindienstleiders op de baan zijn dat zij alleen de diensten kunnen draaien die nodig zijn om de treinen in beweging te houden. Als gevolg daarvan is er geen tijd voor bijvoorbeeld een opfriscursus.
En als er veel zieken zijn, wordt de situatie nog erger: er is dan niemand om een bepaalde dienst te verrichten. Dan mogen er geen treinen rijden op een bepaalde lengte van het spoor, namelijk het stuk spoor tussen twee (grotere) haltes.
Door derden uitgevoerd onderzoek
Volgens een evaluatie van de Boston Consulting Group (BCG) zal deze situatie voortduren tot eind 2023. Dat wil zeggen, ervan uitgaande dat de inspanningen van ProRail om het personeelsprobleem aan te pakken succesvol zijn.
Corona zou de situatie kunnen verergeren. Als werknemers door ziekte of quarantaine thuisblijven, wordt de personeelsbezetting natuurlijk krapper. “Het in quarantaine plaatsen van personeel levert, net als in andere bedrijfstakken, personeelsproblemen op,” stelt Heijnen.
De onderzoekers concluderen dat de schaarste bij ProRail niet alleen te maken heeft met een algemeen tekort aan arbeidskrachten. De spoorbeheerder heeft ook verschillende fouten gemaakt. Op de werkvloer werd veel gemopperd, deels omdat medewerkers dachten dat hun klachten over moeilijkheden geen effect hadden.
De buffer is te klein.
Ook aan het aanwervingsbeleid werd gesleuteld. De jacht op nieuw personeel was pas toegestaan nadat iemand uit dienst was getreden, en de buffer om vertrek van personeel op te vangen was onvoldoende. Bovendien waren de reserves vanwege veiligheidsbeperkingen nog in opleiding of mochten ze het werk niet uitvoeren.
Als gevolg daarvan moeten extra stappen worden ondernomen. Maar, zoals BCG opmerkt, is dit moeilijk omdat het aanzienlijke risico’s met zich brengt. De opleiding van nieuwe werknemers kan worden versneld en uitgebreid, maar er is binnen het bedrijf geen capaciteit voor. De opleidingsafdeling zit nu al overvol met studenten. Volgens de onderzoekers zou het opvoeren van de druk het omgekeerde effect kunnen hebben, met als gevolg dat er minder in plaats van meer mensen worden opgeleid.
Minder diensten als gevolg van consolidatie
Een andere oplossing is het reorganiseren van de taken die aan elke dienst in de twaalf luchtverkeersleidingscentra van ons land zijn toegewezen. Dit kan bijvoorbeeld worden bereikt door een herindeling van de baansegmenten die de luchtverkeersleiders in het oog moeten houden.
Bij de herindeling zouden de baanvakken die nu door vijf luchtverkeersleiders worden bewaakt, door vier kunnen worden bewaakt. Volgens een woordvoerster is er veel ruimte hiervoor op sommige gebieden omdat er op andere vrijwel weinig gebeurt.
Er is tijd voor een pauze.
De extra arbeidskrachten zullen “aanzienlijk meer ruimte” bieden voor het nemen van pauzes en het werken aan taken die geen verband houden met de gebruikelijke werkzaamheden. Door personeelsproblemen hebben de treinmanagers daar momenteel geen ruimte voor.
Je zou kunnen denken dat het het ei van Columbus is, maar het samenvoegen van werkplekken kan het stressniveau verhogen omdat meer mensen in dezelfde ruimte zullen werken. Ook wordt verwacht dat werknemers hier geen belang bij hebben. Wat zijn de gevolgen voor het personeelsbestand als er genoeg mensen beschikbaar zijn? Is er dan wel genoeg werk voor iedereen? Als ProRail voor deze strategie kiest, moet het garanties bieden, aldus de onderzoekers.
Een moeilijke hachelijke situatie
De spoorbeheerder staat daardoor voor een moeilijke keuze. Het toepassen van de extra procedures brengt voor ProRail grotere risico’s met zich mee, maar niets doen betekent dat de planners nog twee jaar lang bezorgd zullen zijn over gaten in de bezettingsgraad, met als gevolg uitval van treinen.
Het besluit van ProRail wordt later dit kwartaal openbaar gemaakt. Daarna zal de spoorbeheerder Heijnen informeren, die vervolgens de Tweede Kamer zal informeren.
NS bevindt zich eveneens in een precaire positie.
ProRail is niet het enige bedrijf dat te maken heeft met personeelsschaarste. Vanwege de vele ziekte- en quarantainegevallen bij de vervoerder heeft NS gisteren laten weten dat het vanaf 7 januari de dienstregeling gaat inkorten. Er zullen vier treinen per uur rijden op trajecten waar er normaal zes rijden. Ook brengt NS het aantal treinen per uur terug van vier naar twee per uur.