Ondanks het feit dat langdurige covid een betrekkelijk nieuwe ziekte is, weten deskundigen er nog steeds veel meer van dan zij. Wat maakt langdurige covid zo moeilijk te definiëren? En waarom is het zo moeilijk om er meer over te weten te komen? Twee onderzoekers zijn benaderd door NU.nl.
Symptomen long-covid
Long-covid is eerder een mengelmoes van symptomen dan één enkele aandoening. De meest voorkomende klachten zijn:
- Vermoeidheid
- Hoofdpijn
- Spierpijn
- Benauwdheid
- Vergeetachtigheid
- Concentratiestoornissen
Vaak hebben patiënten een combinatie van meerdere symptomen.
Hoeveel gevallen van long-covid zijn er?
Het is onmogelijk te zeggen hoeveel mensen in Nederland long-covid hebben, vooral omdat niet altijd duidelijk is of problemen door langdurig covid of door iets anders worden veroorzaakt. “Ik ken niemand die geen hoofdpijn krijgt of niet uitgeput is.” Anke-Hilse Maitland-van der Zee, hoogleraar Precisiegeneeskunde van longaandoeningen aan het Amsterdam UMC, stelt: “Het hoeft geen langdurige covid te zijn.”
Dat wil niet zeggen dat ze zich geen zorgen maakt; toch kan het een uitdaging zijn om aan te tonen dat bepaalde symptomen door het coronavirus worden veroorzaakt. Het is bijvoorbeeld onmogelijk te zeggen of mensen dezelfde symptomen zouden hebben gehad als ze geen COVID-19 hadden gehad – of, zoals Maitland-van der Zee het zegt, “we zullen nooit zeker weten of bepaalde symptomen door COVID-19 worden veroorzaakt.”
Er zijn tekenen en symptomen die met het virus in verband kunnen worden gebracht. Longbeschadiging, cardiovasculaire problemen en bloedstolling behoren daartoe. Deze symptomen komen het meest voor bij ex-COVID-19 ziekenhuispatiënten, terwijl de grote meerderheid van de langdurige Covid-gebruikers thuis een milde corona-infectie heeft gehad.
Onderzoek naar long-covid
Deskundigen zijn verbijsterd over de vraag waarom sommige mensen langdurige effecten ondervinden en anderen niet. Toch zijn er een paar theorieën. Een daarvan is dat het virus niet volledig uit het lichaam is verwijderd en dat virusdeeltjes nog lange tijd in orgaancellen kunnen worden aangetroffen. Mensen kunnen daar nog maanden last van hebben nadat de infectie voorbij is. Dit is wat deskundigen aangeven in een studie die eerder dit jaar als voorlopig rapport werd gepubliceerd in Nature.
Volgens Menno de Jong, hoogleraar klinische virologie en longcovid-onderzoeker aan het Amsterdam UMC, zouden deze virusdeeltjes ontdekt moeten worden bij Nederlandse patiënten met long-covid. In zijn experimenten vond hij echter geen aanwijzingen voor het virus in neus, keel of ontlasting, “waar je zou verwachten restanten van het virus te zien.” Omdat hij niet in de weefsels kon kijken, sluit dit het idee niet uit. “Maar het maakt het minder waarschijnlijk dat dit een belangrijke rol zal spelen,” stelt hij.
De afweerreactie van het lichaam tegen het virus is buitensporig sterk en langdurig, volgens een tweede verklaring. “Zelfs nadat de ziekte voorbij is, blijft het lichaam doorvechten.” Je wordt er echt moe van, en we denken dat sommige mensen daardoor klachten blijven houden”, legt Maitland-van der Zee uit.
‘Geen duidelijke oorzaak’
Waar De Jong zeker van is, is dat long-covid geen eenduidige oorzaak heeft. “Voor een deel zal er ongetwijfeld een biologische oorzaak zijn”, stelt hij, “maar langdurige covid kan bij een deel van de mensen ook een psychische oorzaak hebben.” Na een ernstige coronabesmetting is het bijvoorbeeld mogelijk dat sommige mensen een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen. Langdurige covidepatiënten hebben vaak last van depressies. In bepaalde gevallen gaat het zowel om lichamelijke als psychische problemen.
Volgens de deskundigen is langdurige covid geen chronische ziekte zoals koortslip. Dit suggereert dat langdurige covidepatiënten al een coronaire infectie hebben gehad.
Volgens de onderzoekers is het van cruciaal belang subgroepen te onderscheiden omdat longcovid een wirwar is van symptomen en, hoogstwaarschijnlijk, oorzaken. Verschillende oorzaken vereisen verschillende behandelingen. Wie bijvoorbeeld moeite heeft met traplopen, kan baat hebben bij ergotherapie of fysiotherapie, terwijl anderen misschien meer baat hebben bij medicijnen of psychologische hulp. In ieder geval bestaat er op dit moment niet één gerichte behandeling voor langdurige coviditeit.
Veel herstellen volledig van long-covid
“Het goede nieuws is dat veel long-covid patiënten volledig herstellen,” legt Maitland-van der Zee uit. Volgens een onderzoek dat De Jong en collega’s in mei vorig jaar in Nederland publiceerden, had ruwweg 30% van de personen die thuis een matige coronabesmetting hadden opgelopen, na drie maanden nog steeds één of meer symptomen. De meeste mensen genazen na verloop van tijd. Zo meldde 20% van de mensen na negen maanden nog steeds symptomen. Na een jaar was dat percentage gedaald tot 10%.
Invloed boosterprik op long-covid
Het is onduidelijk of een COVID-19-immunisatie, waarbij de boosterprik wordt gegeven, patiënten met langdurige COVID kan helpen sneller te herstellen. Volgens De Jong spreken verschillende studies elkaar op dit punt tegen. “Vaccinatie blijkt geen goed effect te hebben gehad in een grote groep patiënten in Amsterdam die we al een tijdje bestuderen”, zegt hij. Vaccinatie daarentegen verlaagt het risico op long-covid door de kans op een grote infectie te verkleinen.
Omikron-variant
Tenslotte is het onduidelijk hoe de omikron-variant long-covid zal beïnvloeden. Het is momenteel niet mogelijk hierover iets wezenlijks te zeggen omdat de mutant pas minder dan drie maanden in West-Europa aanwezig is.
“Omdat omikron minder ernstig lijkt te zijn, zou het gevaar van langdurige covid minder groot moeten zijn.” Toch kan, gezien het enorme aantal besmettingen, een klein risico leiden tot een aanzienlijk aantal mensen met langdurige klachten”, voegt De Jong toe. Het is volgens Maitland-van der Zee ook mogelijk dat de nieuwe variant de kennis over covid op lange termijn onderuit haalt. “Het is pas een jaar geleden dat we deze ziekte ontdekten, en hij ontwikkelt zich voortdurend.”
