De World Health Organization (WHO) heeft al aangegeven dat er een nieuwe coronavariant is opgedoken. B.1.640.2 werd voor het eerst in Zuid-Frankrijk ontdekt, maar onderzoekers geven aan dat dit geen zorgwekkende variant is. WHO-wetenschapper Abdi Mahmud geeft aan dat de variant al sinds september in de gaten wordt gehouden. “Dat virus heeft veel kansen gehad om op te pikken,” zei hij dinsdag in Genève.
Tom Peacock, een viroloog aan het Imperial College in London geeft aan dat “het niet waard is om je al veel zorgen over te maken”. De nieuwe variant werd begin december ontdekt bij een reiziger uit Kameroen die terugkeerde naar Frankrijk. Dit werd gemeld door een kliniek van het ziekenhuis IHU Mediterrannee in Marseille. De teruggekeerde man uit Kameroen zou 12 mensen in Zuid-Frankrijk hebben besmet.
Een groot aantal mutaties
Deze nieuwe variant, B.1.640.2 genoemd, heeft 46 mutaties in een “atypische combinatie“, volgens een voorpublicatie van een studie die nog niet aan peer-review is onderworpen.
Volgens deze studie worden de twee reeds bekende spike-eiwitmutaties N501Y en E484K ook aangetroffen in de nieuwe coronavirusvariant. De N501Y-mutatie, bijvoorbeeld, werd al heel vroeg in de alfa-variant ontdekt. Zij zorgt ervoor dat de ziekteverwekker zich sterker aan menselijke cellen bindt en zich dus gemakkelijker in het lichaam verspreidt. E484K is een van de ontsnappingsmutaties die zich direct in het spike-eiwit bevindt en daardoor mogelijk de doeltreffendheid van COVID-19-vaccins vermindert.
Nog vraagtekens bij het gevaar en oorsprong
Door het gebrek aan beschikbare gegevens en het kleine aantal gevallen kan er nog niet met zekerheid gezegd worden wat deze mutaties betekenen en of de nieuwe variant daadwerkelijk besmettelijker is dan het oorspronkelijke SARS-CoV-2-virus. Jörg Timm, hoofd van het Instituut voor Virologie van het Universitair Ziekenhuis Düsseldorf, gelooft dat de nieuwe variant niet extreem gevaarlijk is.
“De variant is een tijdje geleden voor het eerst beschreven en is niet prominenter geworden in gebieden waar veel aan sequencing wordt gedaan,” zei hij. “Het heeft zich niet wijd verspreid.” Timm voegde eraan toe dat dit een duidelijk verschil was met de omikron-variant, waarvan onderzoekers zich vanaf het begin realiseerden dat die zich zeer snel zou verspreiden. “Niemand verwacht dat de B.1640-variant echt grote problemen zal veroorzaken,” zei Timm. “Natuurlijk moet je daar een klein vraagteken bij zetten, maar dit is mijn huidige kijk erop.”
Ook over de herkomst van deze nieuwe variant weten we nog niets. Het feit dat B.1.640.2 nu voor het eerst is vastgesteld bij een teruggekeerde Fransman uit Kameroen, betekent niet dat de variant ook in het Centraal-Afrikaanse land is opgedoken. Ondanks deze bemoedigende informatie blijven de gezondheidsautoriteiten in Kameroen, waar de variant zijn oorsprong kan hebben, zich voorbereiden op de ontwikkelingen. “We houden dit nauwlettend in de gaten en we blijven lokale sequenties verzamelen, zodat we kunnen vergelijken en kunnen zien of deze varianten bij ons circuleren,” vertelde de Kameroense epidemioloog Yap Boum in een interview in het Frans.
Door de zeer lage vaccinatiegraad worden over het algemeen het ontstaan van nieuwe coronavirusmutaties sterk bevorderd. In Kameroen is slechts 2,4% van de bevolking volledig gevaccineerd, volgens gegevens van de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore in de Verenigde Staten. Zolang de vaccinatiecampagne wereldwijd niet ver gevorderd is, zullen zich nieuwe varianten blijven ontwikkelen. Soms zijn ze onschadelijker, soms gevaarlijker. Het valt nog te bezien hoe schadelijk deze nieuwe variant zal zijn.
Twijfels over de uitgevoerde studie
De publieke bezorgdheid over mogelijke nieuwe varianten is toegenomen door de bliksemsnelle verspreiding van de omikron variant. Toch is epidemioloog Didier Raoult, die achter de voorpublicatie van de studie zat, omstreden, onder meer omdat hij COVID-19 patiënten behandelt met het malariamedicijn hydroxychloroquine, waarvan de werkzaamheid niet is bewezen.
In een onderzoek ontdekte de Duitse publieke media Tagesschau dat de Franse kamer van artsen Raoult hiervoor begin december heeft bekritiseert. Daarnaast heeft zijn kliniek bij IHU Mediterrannee in Marseille de regels voor klinische studies overtreden in verband met studies rond COVID-19, meldde Tagesschau. Raoult richtte de kliniek op maar is inmiddels teruggetreden als directeur. De arts heeft zich zelf niet laten vaccineren, omdat hij meent dat COVID-19 niet dodelijk is. Hij heeft een soort cultstatus onder de COVID-19 sceptici, wat kan hebben bijgedragen tot de verspreiding van de voorpublicatie. Of bij deze studie wetenschappelijke normen werden gevolgd, is nog niet vastgesteld.
Mogelijke redenen voor milder omikronverloop
We weten al dat de omikron-variant veel besmettelijker is, en zich snel over de wereld verspreidt. Maar tegelijkertijd is het verloop bij de meeste patiënten veel milder, zoals steeds meer studies bevestigen. Het wordt ook geleidelijk duidelijker welke factoren hierbij een rol spelen. De T-cellen van gevaccineerde en herstelde personen reageren op omikron, waardoor de meeste besmette personen worden beschermd tegen een ernstig verloop van COVID-19.
Het is waar dat de mutaties in omikron het spike-eiwit zodanig hebben veranderd dat de antilichamen die door eerdere infectie of vaccinatie zijn opgewekt niet meer zo beschermend zijn. Maar de verworven immuunrespons door T-cellen werkt nog steeds in 70% tot 80% van de gevallen, vergelijkbaar met de oudere beta en delta varianten, ontdekten onderzoekers uit Kaapstad, Zuid–Afrika. De T-cellen van gevaccineerde en herstelde patiënten herkenden omikron bijna even goed als de oorspronkelijke coronavirusvariant, concludeerde de groep.
